کودکخبر: کودکان معمولاً در حدود دوازده ماهگی اولین کلمات را برزبان میرانند و حدود هجده ماهگی تا دو سالگی اولین جملات ساده و ابتدایی را میسازند و به تدریج قادر به سخن گفتن و بیان نظریات خود و درک مطالب و مفاهمی که در صحبت دیگران نهفته است، میگردند.
کودکی هرگاه در سنین فوق به طور طبیعی و عادی نتواند در بیان مقصود خود از کلمات و جملات متناسب استفاده نماید و همچنین مشکلاتی در فهم مطالب داشته باشد و یا به عبارت سادهتر دیر زبان کند، احتمالاً از نظر گویایی دچار نارسایی و اختلالاتی است.
دکتر محمدجواد قاسمزاده نویسندهی کتاب روانشناسی کودک، میگوید برخی از کودکان در زمانی که انتظار میرود به طور طبیعی قادر به گفتن کلمات و یا ساختن جملات و سخن گفتن نیستند، احتمالاً دچار عقب ماندگی هوشی میباشند. آقای قاسمزاده تاکید دارد برای آنکه کودک قادر به تکلم باشد، باید از میزان لازم بهرهی هوشی برخوردار باشد. دکتر محمدجواد قاسمزاده در کتاب روانشناسی کودک نوشته است: «کودکانی که دچار عقب ماندگی شدید ذهنی هستند، معمولاً فقط برای بیان خواستههای خود از گریه، فریاد و صداهای نامفهوم استفاده میکنند.»
تاخیر در سخن گفتن کودکان و یا نارسایی تکلمی در آنان، منشای عاطفی و هیجانی نیز دارد. این نوع اختلال معمولاً بهدلیل هیجانات شدید و ضربهها و یا شوکههای عاطفی در کودکان عارض میگردد. این قبیل اختلال تکلمی را گاهی نیز لالی عاطفی یا سکوت مرضی هم میگویند. احتمال وقوع این گونه نارسایی در میان کودکانی که در محیط پر تشنج و یا مناطق جنگی قرار دارند و در معرض انفجارهای پیدرپی هستند، بیشتر است.
همچنین گاهی براثر ضایعات مغزی و صدمات وارده بر سلسله اعصاب مرکزی، کودک فاقد توانایی سخن گفتن میشود. این قبیل کودکان همواره دارای مشکلاتی در زمینهی خواندن، هجی کردن، حساب کردن، اشاره و صحبت کردن میباشند. دکتر محمدجواد قاسمزاده میگوید که ممکن کودک دچار گیجی و بیقراری هیجانی شده و قادر به خاطر آوردن کلمات معمولی نباشد و یا به غیر از راهنماییهای بسیار ساده هیچ مطلب دیگری را متوجه نشود. او تاکید دارد که از ویژگیهای بارز این قبیل کودکان حالت دمدمی بودن آنها است. به گفتهی او، از لحظهی دیگر یا روزی به روز دیگر تغییر میکنند.
در بعضی موارد اختلالات دستگاه صوتی نیز موجب نارساییهای تکلمی میشود. تقریباً یک نفر از هر هزار کودک که متولد میشوند، به نحوی دچار نقیصهای در سقف دهان و یا در لب بالایی میباشند. کودکان متبلا به چنین اختلالاتی معمولاً از تلفظ کامل کلمات عاجز بوده و غالباً حروف را به جای یکدیگر بهکار میبرند. آنها معمولاً در اصطلاح «در داخل دماغ یا خرخر» صحبت میکنند.
اختلالات شنوایی
نارساییهای تکلمی که منشای آنها اختلالات شنوایی است، معمولاً متاثر از حداقل سه ویژگی خاص از اختلالات شنوایی است. این ویژگیها عبارتاند از سن وقوع نقص شنوایی، میزان و نوع اختلالات شنوایی. هرگاه وقوع اختلالات شنوایی به میزان ضعیف قبل از سن سخن آمدن کودک باشد، ممکن است موجب تاخیر در صحبت کردن کودک گردد. اما، هرگاه اختلالات شنوایی به میزان ضعیف بعد از رشد طبیعی کودک در صحبت کردن باشد، ممکن است چندان تاثیری در صحبت کردن کودک نداشته باشد.
در صورتی که وقوع اختلال شنوایی به میزان متوسط و یا خیلی زیاد، قبل از یادگیری زبان باشد، تاثیر بسیار شدیدی بر رشد طبیعی زبان کودک میگذارد و ممکن است سبب شود که کودک بدون استفاده از برنامههای مستمر و دایمی ویژه گفتار درمانی هرگز قادر به رشد زبان و صحبت کردن نشود.