کودک‌خبر صدای بلند کودکان
پیامد خیلی از ویژگی‌ها و خصوصیت‌های رفتاری و فکری یک شخص قابل پیش‌بینی است و در زمینه اعتیاد کودکان به موادمخدر نیز، علایم و ویژگی‌هایی وجود دارند که با بررسی آن می‌توان پیش‌بینی کرد که کودک در آینده به دام اعتیاد خواهد افتاد.
در این‌جا به ده ویژگی رفتاری و فکری کودک پرداخته شده است و نشان میدهد که کودکانی با چنین ویژگی‌هایی، در آینده احتمالاً به دام اعتیاد به موادمخدر خواهند افتاد.
هیجان غیرقابل کنترول: برخی از کودکان دچار هیجان‌های شدید و غیرقابل کنترول می‌شوند. یعنی خشم و پرخاشگری شدید و شادی زیاد خود را کنترول کرده نمی‌توانند. برخی اوقات با اندوه و غصه شدید و شكننده یا اضطراب دامنه‌دار و گسترده مواجه می‌شوند و در كنترول این احساسات و هیجانات و برگشت سریع به وضعیت عادی و طبیعی، چندان موفق نیستند.
بی‌صبر و بی‌حوصله: کودک بی‌صبر و حوصله است و برای رسیدن به چیزی که می‌خواهد نمی‌تواند صبر کند. اگر قرار باشد بین دریافت یک ساجق یا خوردنی مورد علاقه‌اش همین حالا یا گرفتن دو عدد ساجق برای نیم ساعت بعد، یکی را انتخاب کند، حتماً گرفتن یک ساجق را همین حالا بر می‌گزیند. هرگاه کمی صبر هم بکند، فوراً بی‌قرار شده و بی‌حوصله می‌شود.
ناتوانی در توضیح وضعیت جسمی خود: کودکان مستعد به اعتیاد، زمانی که دچار بی‌حوصلگی، غمگینی یا ناراحتی می‌شوند، نمی‌توانند توضیح بدهند كه به چه علتی مثلاً حالش گرفته شده است. فقط می‌گویند حال‌شان خوب نیست، اعصاب‌شان ناآرام و خراب است. اما، این‌که بروز این وضعیت برای‌شان ناشی از خستگی، احساس خجالت، طردشدن از جمع دوستان، حسادت به داشته‌های دیگران، حس نفرت، احساس گناه، شرمندگی یا احساس حقارت است، برای‌شان مشخص و روشن نیست. یعنی این نوع کودکان دچار کوری عاطفی‌اند و نمی‌توانند بین احساسات منفی خود تفكیكی قایل شوند یا آن‌ها را به خوبی ببینند. بعضی از افراد نیز دچار بی‌سوادی عاطفی هستند، یعنی نمی‌توانند برای بیان این‌كه چه احساسی در درون خود دارند کلمات مناسبی پیدا كنند.
تکرار رفتار نادرست: یک کودکی که هرگاه صدبارهم به‌دلیل رفتار نادرستش آسیب دیده و یا تنبیه شده، ممکن است بار ۱۰۱ام هم آن را تکرار بکند. یعنی تبنیه‌ها و آسیب‌ها به یادش نمی‌نماند و اگر جایی تشویق یا برایش جایزه‌ای داده شود، تا آخر عمر به یادش می‌ماند. اگر از رفتن به تفریحی یا رستورانتی برای غذا خوردن، لذت ببرد و خوشش بیاید حتماً اصرار می‌كند تا این تفریح تكرار شود، اما اگر در جایی چیزی ببازد یا تنبیه شود، این باخت یا تنبیه تاثیر چندانی در رفتار او نمی‌گذارد. این وابستگی به پاداش‌های بیرونی تا حدی است كه تقریباً هیچ كاری كه در آن سود یا پاداش بیرونی واضحی وجود نداشته باشد توسط این کودک انجام نمی‌شود.
در پی خطر کردن: کودکان مستعد به اعتیاد، گویا به مخاطره‌های احتمالی ناشی از رفتارهای خود كاملاً بی‌توجه است. به ورزش‌های پرخطر مانند پریدن از بلندی، آب‌بازی، موتورسایکل‌سواری یا رانندگی با سرعت‌های بالا و ورزش‌های رزمی خشن علاقه‌مندند و وقتی با آنان در مورد خطرهای احتمالی ناشی از این رفتارها صحبت می‌كنیم، به نظر می‌رسد آسیب‌های محتمل از این رفتارها برای‌شان بسیار كم‌اهمیت هستند. از انجام كارهایی كه هیجان و در كنار آن خطر بالایی دارند به صورتی غیرمنطقی لذت می‌برند. این نوع کودکان معتقدند که نباید ترسو بود. بهتر است هرچیزی را اگر لذتی در آن است تجربه كرد حتی اگر خطرهایی نیز همراه آن باشد.
داشتن سطح تمرکز پایین: کودک نمی‌تواند حواس خود را روی كاری خاص برای مدتی متمركز كند. همیشه از سركار خود بلند می‌شود. هیچ‌گاه ندیده نمی‌شود كه چند ساعت به صورت مستمر به كاری خاص مشغول باشد به خصوص اگر این كار، مطالعه یك كتاب یا انجام کارخانگی مکتب باشد. هیچ‌گاه به طور عمیق به یك مساله فكر نمی‌كند و ساعت‌ها با آن درگیر نمی‌شود و تحلیل لایه‌های درونی رفتار آدم‌های دیگر برای او سخت است. از انجام كارهایی كه نیاز به پشتكار، تلاش و تمركز برای مدتی نسبتاً طولانی دارد ناتوان است.
بی‌نظم در خوابیدن و بیدار شدن: ساعت بیدار شدن و خوابیدن این کودکان نظم مشخصی ندارد. ممكن است هر ساعتی از شبانه‌روز از خواب بیدار شوند. بیشتر ترجیح می‌دهند شب‌ها بیدار باشند و صبح‌ها تا دیر وقت بخوابند. هرگاه سعی می‌كنند به علت یك فشار خارجی، نظمی در ساعت‌های خواب و بیداری خود ایجاد كنند، عموماً در حفظ این نظم ناتوان اند. به سختی به بیدارشدن در ساعتی خاص عادت می‌كند و ساعت خوابیدن شب او نیز تابع برنامه تلویزیونی آن شب یا مقدار كار باقی‌مانده برای صنف فرداست و از نظم خاصی تبعیت نمی‌كنند.
بیشتر بخوانید:
۳۵ علامت هشداردهنده‌ی که نشان میدهد کودک یا نوجوان شما موادمخدر مصرف می‌کند
خانواده‌های غیرمصوون؛ پنجاه درصد کودکان از خانواده معتاد به مواد مخدر می‌شوند
از میان دوصد هزار معتاد در بلخ، ۲۴۵ تن شان کودکان شیرخوار هستند
وزارت داخله: شبکه‌های جرمی و مافیایی از حقوق کودکان بیشتر آگاهی دارند
ضعف در کنترول رفتار: کودک اراده ضعیفی دارد و نمی‌تواند از خواسته‌ها و تمایل‌های خود به راحتی بگذرد و نیازهای خود را كنترول كند. اگر قرار است از خوردن چیز خوشمزه‌ای به علت داشتن یك بیماری برای مدتی پرهیز كند، این كار برایش بسیار سخت است. برایش مشكل است حرفی را در دهان خود نگه‌دارد و با دیگران راجع به آن صحبت نكند. به سختی می‌تواند از تفریح‌های خود در ایام امتحانات برای رسیدن به درس‌های خود كوتاه بیاید. بلندشدن از پیش تلویزیون برایش سخت است و گاهی شب‌ها به جای این‌كه برای خواب به بستر برود، پیش تلویزیون خوابش می‌برد.
تاثیرپذیری بالا از هم‌سالان: کودک زیاد تحت‌تاثیر دوستان و اطرافیان خود است. نظری كه دیگران برایش طرح می‌كنند به راحتی می‌پذیرد. به سرعت با جمع همراه می‌شود. اگر جمع دوستان به كاری مشغول شوند كه او حتی با آن كار مخالف است، مخالفت خود را ابراز نمی‌كند. نظر دوستانش برایش اهمیت دارد. خیلی به نظر دوستانش راجع به رفتارها و تیپ و ظاهرش اهمیت میدهد.
زود خسته می‌شود: کودکان مستعد به اعتیاد، زود خسته می‌شوند و همیشه از یك خستگی مزمن شكایت دارند. با وجود این‌كه شب به مقدار كافی خوابیده اما تا صبح همه‌‌ی خستگی او تمام نشده است و هنوز ادامه دارد. دایماً از دردهای جسمی شكایت می‌كند و این دردهای جسمی، وقتی دچار یك فشار روانی مانند امتحانات یا درگیری عاطفی است، شدیدتر می‌شوند. مشكلات هضم، دردهای استخوانی و عضلانی و سردرد شایع‌ترین این شكایت‌ها هستند. انرژی درونی او برای انجام كارها ناكافی است.
چند نکته‌ی که باید در باره این ویژگی‌ها دانست
- این نقاط ضعف در بسیاری از كودكان و نوجوانان وجود دارد. پس اگر یك یا چند مورد از آن‌ها را در فرزندان خود مشاهده می‌كنید، در قدم اول وحشت نكنید. اگرچه باید به این نكته اشاره كرد كه اگر بیماری اعتیاد که متاسفانه در جامعه ما بسیار شایع است، شاید بتوان دلیل اصلی آن را وجود گسترده این نقاط ضعف شایع دانست.
- بسیاری از این نقاط ضعف اصلاح‌پذیرند. قدم اول در اصلاح این نقاط ضعف شناسایی و سپس پذیرش وجود آن‌ها در فرزندان است. قدم دوم یادگیری روش‌هایی است كه با استفاده از آن‌ها بتوان این مشكلات را اصلاح كرد.
- اصلاح بعضی از نقاط ضعف، ساده‌تر و بعضی دیگر، سخت‌تر و پیچیده‌تر است. بهتر است با بهره‌گیری از مشاوره‌های كارشناسان، كار را از نقاط ضعفی آغاز كرد كه اصلاح آن‌ها ساده‌تر و انجام‌پذیرتر است.
- اصلاح این نقاط ضعف، عموماً زمان‌بر و نیازمند صرف زمان و داشتن حوصله است. اگرچه نتیجه‌بخشی و تغییر این نقاط ضعف بعد از گذر زمان بسیار چشم‌گیر خواهد بود و شما را در ادامه مسیر تشویق خواهد كرد.
- وجود این ویژگی‌ها، همیشه منفی نیستند. برای مثال خطرپذیری یا پاداش‌طلبی بالا می‌تواند در صورت ایجاد محیطی مناسب، زمینه‌های رشد و پیشرفت فرزندان را نیز فراهم آورد. به شرط آنكه بدانیم با این‌گونه فرزندان چگونه رفتار كنیم.
وراثت و ویژگی‌های ذاتی
هر كدام از کودکان ما ویژگی‌های ذاتی منحصر به فردی دارند كه عموماً از تركیبی از ویژگی‌های سرشتی نسل‌های قبل والدین و اجدادشان به آن‌ها به ارث می‌رسد. این ویژگی‌ها به راحتی قابل‌تغییر نیستند. از جمله این ویژگی‌های ذاتی، میزان حساس بودن به اثرات مواد اعتیادآور است.
بعضی از افراد، استعداد ذاتی و زیستی بالاتری برای اعتیاد به مواد مختلف دارند. مثلاً بعضی از انسان‌ها با چندبار تجربه سیگریت به نیكوتین موجود در آن وابسته می‌شوند اما بعضی دیگر ممكن است با وجود چندبار تجربه، هرگز به این ماده وابسته نشوند. پژوهش‌ها نشان میدهد نزدیك به ۲۰ درصد آدم‌ها این ویژگی حساسیت ارثی به نیكوتین را با خود دارند. پس می‌توان گفت اگر در خانواده‌ای سابقه بیماری اعتیاد وجود دارد باید با دقت بیشتری به فرزندان خود توجه کنند. البته حضور یا عدم حضور این ویژگی‌های ارثی در مورد دواهای ضعیف‌تری مانند الكُل و سیگریت مهم‌تر و تعیین‌كننده‌تر است چرا كه بالای ۹۰ درصد ما انسان‌ها، زمینه اولیه برای اعتیاد به مواد قوی مانند شیشه یا كراك را در جن‌های خود به همراه داریم.
