کودک‌خبر صدای بلند کودکان
Dr. Wayne Hough
منبع: MomJunction
#کودک‌خبر، کابل: ارزشهای اخلاقی میعاری است که به فرد کمک می‌کند تا میان درست و غلط، یا خوب و بد یکی را انتخاب کند. این درک برای تصمیم‌گیری عاقلانه، منصفانه و درست در زندگی روزمره‌ی هرفرد ضروری است. رشد اخلاقی یک فرآیند اساسی است که از دوران کودکی آغاز می‌شود. کودکان با پیروی از ارزشهای اخلاقی می‌توانند از خود یک شخصیت خوب و قابل قبولی شکل دهند. در این میان، خانواده‌ها نقش مهمی در شکل‌گیری چگونگی شخصیت کودک دارند. در این نوشته، ما در باره ارزشهای اخلاقی برای کودکان و اهمیت آن به شما می‌گوییم.
اهمیت ارزشهای اخلاقی به کودکان
نهادینه شدن ارزشهای اخلاقی در کودکان تاثیرات مثبت ذیر را به‌دنبال دارد:
- با ویژگی‌های یک شخصیت خوب از قبیل دل‌سوزی، احترام، مهربانی و فروتنی آشنا شده و به شکل‌گیری یک شخصت مثبت، به کودک کمک می‌کند.
- باعث می‌شود تا کودک میان خوب و بد، درست و غلط تفاوت قایل شده و آنان را از هم‌دیگر تفکیک کند. در نهایت، تفکر عقلانی و منطقی در آنان رشد کرده و همیشه قضاوت بی‌طرفانه خواهند داشت.
- باعث می‌شود تا در باره جنبه‌های مختلف زندگی، دیدگاه‌ها و نگرش خاصی داشته باشند.
- اعتماد به‌نفس‌شان تقویت شده و باعث می‌شود که حتی در شرایط سخت، مثبت‌نگر باشند.
- به کودکان اجازه می‌دهد تا نیرو و انرژی خود را در مسیر مثبتی به کار گیرند.
- ارزشهای اخلاقی در کودکان به عنوان یک قطب‌نما عمل می‌کند و باعث می‌شود تا کودک تحت تاثیر رفتارهای منفی هم‌صنفی‌ها، هم‌سن‌وسالان و رسانه‌های اجتماعی نرود و از جامعه‌ی خود دور نشود.
- این مسایل منجر به رشد ارزشهای زندگی اجتماعی شده و به صورت کُل به یک جامعه توسعه‌‌یافته کمک می‌کند.
از اوایل کودکی تا بزرگ‌سالی، رشد و توسعه‌ی اخلاقی در کودکان، از طریق حمایت و راهنمایی‌های خانواده امکان‌پذیر است و این روند تداوم می‌یابد.
راه‌های نهادینه‌سازی ارزشهای اخلاقی در کودکان
نهادینه‌سازی ارزشهای اخلاقی در کودکان تماماً شامل شکل‌دهی یک شخصیت خوب و ایجاد ویژگی‌های مثبت در کودک می‌شود.
- الگوی کودکان خود باشید: موعظه کردن و حرف و حدیث کشیدن برای کودک سودی ندارد، مگر آنچه را که تبلیغ و توصیه میکنید عملی‌سازید. کودکان با مشاهده محیط خود بهتر یاد می‌گیرند. با پیروی از ارزش‌هایی از قبیل احترام، مهربانی، صداقت، فروتنی و مسوولیت‌پذیر الگوی خوبی برای کودکان خود باشید.
- تجربه‌های رفتار اخلاقی خود را شریک سازید: نقل داستان‌های اخلاقی برای کودکان در باره موضوعاتی از قبیل صداقت، عدالت، مفید بودن و غیره خوب است، اما شریک ساختن تجربه‌های مثبت در زندگی واقعی، کارایی بهتری دارد. اگر تجربه‌ی از نتایج رفتار مثبت و اخلاقی در زندگی واقعی‌تان دارید، با فرزندان‌تان شریک سازید تا آنان با ارزشهای اخلاقی آشنا شوند.
- به کودکان کمک کنید تا چیزی را که یاد گرفته، تمرین کنند: به کودکان اجازه دهید تا از ارزشهای اخلاقی استفاده‌ی عملی بکنند. به عنوان مثال، با صحبت مودبانه با دیگران، کمک کردن به یک فرد نیازمند یا پرهیز از رجزخوانی در باره کارهای خوبی که انجام داده، روش‌های فروتنی را به آنان آموزش دهید.
- رفتار خوب را تصدیق کنید: به رفتارهای خوب کودکان‌تان امتیاز و پاداش قایل شوید. این پاداش و امیتاز الزماً یک تحفه نیست، شما میتوانید در باره رفتارهای مثبت فرزندتان با دیگر اعضای خانواده بحث کنید و آنچه را که فرزندتان انجام داده و تاثیر آن را با خودش و دیگران در میان بگذارید. وقتی اعضای خانواده از کودک تعریف و تمجید می‌کنند، اعتماد به نفس او بالا می‌رود.
- داشتن رابطه‌ی واضح و موثر: ارزشهای اخلاقی را به روش‌های بسیار ساده و آسان به کودک بیان کیند تا کودک قادر به درک کردن تمام مفاهیم آن باشد. میتوانید از زندگی یک کودکی مثال بزنید و تاثیرات پیروی کردن و پیروی نکردن از ارزشهای اخلاقی در او را بیان کنید.
- استفاده‌ی هوشمندانه از رسانه: تاثیرات رسانه‌ها بر کودکان و نوجوانان می‌تواند مثبت یا منفی باشد. محتوای برخی برنامه رسانه‌ها می‌تواند به یادگیری ارزشهای اخلاقی به کودکان مفید واقع شود. به عنوان مثال، میتوانید با کودکان خود فیلمی تماشا کنید یا مقاله‌ای در انترنت بخوانید که از استندردهای اخلاقی بالاتری برخوردار است و تاثیرات مثبت بر شخص می‌گذارد. میتوانید این کار را با کودکان بزر‌گ‌تر امتحان کنید.
بیشتر بخوانید:
رشد اخلاقی در کودکان؛ مراحل آن چیست و چه کارهایی باید انجام داد
چگونه به کودکان رفتار مؤدبانه و آداب معاشرت را آموزش بدهیم؟
رشد اجتماعی و شخصیتی نوجوانان از دیدگاه اریکسون
شش اشتباه جدی رفتاری والدین که رشد شخصیت کودکان را تخریب می‌کند
بنابراین، آن ارزشهای اخلاقی که کودکان باید یاد بگیرند، چیست؟
۱۵ارزش اخلاقی برای کودکان
در این‌جا فهرستی از ارزشهای اخلاقی درنظر گرفته شده که والدین باید سعی کنند تا این ارزش‌ها را در کودکان خود نهادینه سازند.
اول- حق‌شناسی: حق‌شناسی، کودک را آماده می‌کند تا از آنچه که دارد قدردانی کند. تحقق این ارزش با قناعت آغاز می‌شود. با آموزش حق‌شناسی یا سپاسگزاری از آنچه که در زندگی دارد، رضایت و قدرشناسی را در او پرورش دهید. به کودکان‌تان بیاموزید که هرگز کسی یک چیز مفروض را نمی‌پذیرد.
دوم-صداقت و درست‌کاری: کودکان در کتاب‌ها می‌خوانند که «صداقت بهترین سیاست است.» اما، برای یادگیری مفهوم اصلی صداقت، بهتر است به‌طور مداوم به او آموزش دهید. کودک می‌تواند صداقت و راستگویی را از والدین، معلمان و دیگر افراد اطراف خود بیاموزند، اما او را واقف سازید که همیشه به‌جای دروغ گفتن به منظور پنهان کردن مساله‌ای، صداقت را بپذیرد. به کودک خود نشان دهید که چگونه می‌تواند با برداشتن گام‌های کوچک، با والدین، معلم و هم‌صنفی‌هایش صادق باشد.
سوم-اشتراک‌گذاری: اشتراک‌گذاری، به‌نحوی مواظبت و مراقبت است. بنابراین، کودکان باید اهمیت چیزهایی که باید با نیازمندان شریک سازد را درک کند. اشتراک‌گذاری چیزی با نیازمندان، عملی است که باید از روی خودگذشتگی انجام شود. شما میتوانید به کودک خود بیاموزید که چیزها و وسایلش را که به آن نیاز ندارد، با دیگر نیازمندان به اشتراک بگذارد. کودک‌تان را تشویق کنید تا اسباب‌بازی‌هایش را به خواهر، برادر و پسر کاکایش به اشتراک بگذارد با برخی از کتاب‌ها، غذا و لباس خود را به کودکانی که خانواده‌های‌شان کم‌درآمد هستند، اهدا کند.
چهارم- هم‌دلی: یک‌دلی یا هم‌دلی به عنوان ظرفیتی درنظر گرفته می‌شود که فرد بتواند مشکلات و نگرانی‌های یک شخص دیگر را درک کند. هم‌دلی مثل این است که خود را به‌جای دیگران بگذارید. برای تربیت و پرورش یک کودک هم‌دل، باید ابتدا با خود او هم‌دلی داشته باشید. به نگرانی‌ها و مشکلاتش گوش دهید و سعی کنید به او کمک نمایید و راه‌حلی برای بیرون رفت از مشکل پیدا کنید.
پنجم-ترحم و دل‌سوزی: ترحم و دل‌سوزی، احساس عشق‌ورزیدن به دیگران و مراقبت از آنان است. این یک گام جلوتر از دل‌سوزی است، زیرا شما نه‌تنها احساسات طرف مقابل را حس میکنید، بلکه در جهت کمک به او در راستای حل مشکلاتش تلاش می‌نمایید. رشد این احساس مثبت در کودک، کمک می‌کند تا او روابط مثبت با دیگران برقرار کند.
ششم-مشارکت و همکاری: مشارکت و همکاری عملی برای کمک به دیگران به منظور دست‌یابی به هدف است. همکاری در خانه اولین قدم برای ایجاد این حس در کودکان است. انجام کارهای خانه به صورت مشترک و گوش دادن به مشکلات هم‌دیگر، از اقدامات مشترک است که اعضای یک خانواده باید انجام دهند. چنین اعمال و رفتاری به کودک درحال رشد کمک می‌کند تا به جای «من»، به عنوان «ما» فکر کند.
هفتم- احترام: کودکان خُردسال باید یاد بگیرند که به هر فردی صرف نظر از سن، قشر، عقیده، مذهب، قومیت، عقاید و اختلاف دیدگاه احترام بگذارند. این یک مرحله‌ی حیاتی برای توسعه‌ی روابط سالم اجتماعی و شغلی در جریان رشد کودک است. گفتار مودبانه با راننده بس مکتب یا کمک در خانه مثالی‌اند که میتوانید برای کودکان خود بیاموزید.
هشتم- برابری: برابری بخش جدایی‌ناپذیری از ارزشهای اخلاقی است. رفتار برابر با همه‌ی افراد جامعه، فرصت‌ها و موقعیت‌های برتری‌طلبی را از بین می‌برد. به کودک‌تان اجازه دهید تا با کودکان دیگر بدون درنظر گرفتن تفاوت‌های اجتماعی‌شان، بازی کند.
نهم- عدالت: آموزش ارزش عدالت به کودک، او را مجهز می‌کند تا در برابر رفتارها و نگرش‌های ناعادلانه ایستادگی کند. حس عدالت‌طلبانه به کودک کمک می‌کند تا میان درست و غلط تصمیم بگیرد و سپس راه درست را انتخاب کند. نمونه‌هایی از تامین عدالت را در خانه خود داشته باشید. به عنوان مثال، برای یک خواهر و برادر زمان مشخصی را برای بازی کردن بدون تفاوت قایل شدن میان آنان، درنظر بگیرید. همین‌طور برای کودک خود توضیح دهید که چرا بزرگ‌سالان دیرتر به‌خواب بروند و باید وقت اضافی داشته باشند، زیرا آنان مسوولیت دارند تا کارهای خانه را انجام بدهند.
دهم- شجاعت: تمایل به انجام کارهای دشوار در شرایط دشوار را شجاعت و دلیری می‌گویند. این عمل اخلاقی، فرد را برای انجام کار درستی آمده می‌کند. دفعه‌ی بعد وقتی فرندتان شجاعت به‌خرج داد که از هم‌صنفی جدیدش که دیگر هم‌صنفی‌هایش را اذیت می‌کرد شکایت کرد، او را به‌خاطر شجاعتش تحسین کنید. به کودکان‌تان بگویید زمانی که شجاعتی به خرج می‌دهند، آن لحظات غرور‌آفرین است.
یازدهم- پذیرش: این یک توانایی مهم به شمار می‌رود که تحمل پذیرش تفاوت دیدگاه‌های دیگران را داشته باشی. پذیرش نگرش یا دیدگاه متفاوت، نگرش کودک را گسترش می‌دهد و کمک می‌کند تفاوت‌ها را در موقعیت‌های مختلف ببیند. به عنوان مثال، اگر کودکی خواهر و برادر دوگانه‌اش در موردی باهم دیگر اختلاف‌نظر پیدا می‌کنند، از آن‌ها بخواهید که بدون تعصب و به آرامی به نظریات یک‌دیگر گوش بدهند. به کودکان‌تان بیاموزید که به دیدگاه‌های طرف مقابل گوش بدهند و از طریق بحث باهم دیگر، به یک راه‌حل مناسب دست‌یابند.
دوازدهم- سخاوتمندی: سخاوت‌مند بودن، نقش حیاتی در شکل‌دهی شخصیت یک کودک مهربان و با مسوولیت در اجتماع، ایفا می‌کند. کودک سخاوت‌مند آماده است که بدون هیچ پیش‌شرطی و آزادانه به آدم‌های نیازمند کمک کند. به کودک خود اجازه دهید تا کمکی برای کسانی که نیازمند هستند، انجام دهد. هرکمکی که می‌تواند انجام دهد، بگذارید انجام دهد.
سیزدهم- مسوولیت‌پذیری: بهترین راهی که میتوانید کودک خود را مسوولیت‌پذیر بار بیاورید، نمونه‌ی اصلی‌شان خودتان هستید. برخی از مسوولیت‌ها را در خانه به کودک خود واگذار کنید؛ از قبیل شستن ظرف‌ها، پرکردن بشکه‌های خالی آب، گذاشتن کفش‌ها در جای مشخص آن. هرگاه کودک مسوولیت‌های خود را در خانه به درستی و به موقع انجام داد، او را تحسین کنید.
چهاردهم- استقامت و پشت‌کار: استقامت، پایداری عملی است که تلاش‌های مداوم برای رسیدن به یک هدف مشخص انجام می‌شود. آموزش پشت‌کار به کودک طوری است که نباید هرگز نگرش‌هایش را محکوم به بیهوده بودن بکنید. به کودک تلقین کنید که در زندگی روزمره‌ی‌شان همیشه استقامت و پشت‌کار داشته باشد. به عنوان نمونه، اگر کودک نمرات ضعیف‌تری در مکتب کسب کرد، به جای سرزنش کردن به او انگیزه بدهید تا برای دست‌یافتن به عالی‌ترین نمرات، به کار خود ادامه دهد. باران واژه‌های انگیزشی بر کودک داشته باشید تا پشت‌کار را بیاموزد.
پانزدهم- خودکنترولی: خودکنترولی نقش مهمی در کنترول افکار، کلمات، اعمال و عواطف کودکان دارد. چنین کودکانی تکانشی عملی نمی‌کنند و از در برابر رفتارهایی از روی عصبانیت واکنش نشان نمی‌دهند. خودکنترولی، صبر و شکیبایی را در فرد تقویت می‌کند. به عنوان مثال، اگر دفعه‌ی بعد در برابر کاری یا رفتاری ناراحت و بی‌حوصله شدید، احساسات خود را کنترول کنید و با آرامش رفتار کنید. از نتیجه رفتار خود که با صبر و حوصله در قبال موضوعی داشته‌اید، به کودک خود بازگو کنید.
ارزشهای اخلاقی از عناصر اصلی شکل‌دهنده‌ی شخصیت کودک است. در درست شکل‌گیری ایده‌ها، باورها و نگرش کودک خود سهم بگیرید و کمک کنید به فرزندان کوچک‌تان کمک کنید تا در آینده به افراد سودمند و با تحرکی در جامعه‌ی خود تبدیل شوند. نباید هرگز فراموش کرد که والدین در شکل‌دهی شخصیت کودکان خود نقش مهم دارند و بهترین اقدام این است که از دوران خُردسالی ارزشهای اخلاقی را به کودکان خود آموزش بدهیم.
