هم‌سن‌وسالان چه تاثیراتی بر نوجوانان می‌گذارند؟

منبع: RaisingChildren
#کودک‌خبر، کابل: تاثیر هم‌سن‌وسالان به این مفهوم است که شما کاری را که به طور معمولاً انجام نمی‌دادید، اما برای پذیرفته شدن میان هم‌سن‌ها و دوست‌های‌تان، آن را انجام می‌دهید. این کار لزوماً نباید همیشه برخلاف میل خودتان باشد. احتمالاً «فشار همکار» به گوش‌تان رسیده باشد، اما برای این پدیده بهتر است از عبارت تاثیر هم‌سن‌و‌سالان استفاده کنیم. یعنی نوجوانان ما برای پذیرفته شدن و حس عضوی از گروه بودن، میان دوستان هم‌سن خود کاری را انجام می‌دهند.
تاثیر هم‌سن‌و‌سالان می‌تواند مثبت باشد. امکان دارد فرزندتان از خود مطمین‌تر شود، در فعالیت‌های جانبی بیشتر مشارکت کند و بیشتر درگیر مکتب بشود. اما این پدیده می‌تواند منفی نیز باشد. برخی در دوران نوجوانی وارد راه‌هایی می‌شوند که طبق میل خودشان نیست. از جمله علاقه ندارد سیگریت بکشد یا رفتارهای غیراخلاقی و ضداجتماعی را تجربه بکنند.
در این‌جا به چند موضوعی اشاره شده که ممکن است هم‌سن‌وسالان بر فرزندان ما تاثیر بگذارند:
１- انتخاب لباس، مُدل موی و زیورآلاتی شبیه به دوستان‌شان.
２- گوش دادن به سبک خاصی از موسیقی و دیدن سریال‌هایی که دوستان‌شان می‌بینند یا گوش‌ می‌دهند.
３- نحوه‌ی راه رفتن یا کاربرد کلمات خاص برای صحبت کردن.
４- انجام کارهای پر خطر یا عدم پیروی از قوانین.
５- تلاش بیشتر یا کم‌تر برای انجام وظایف خانگی مکتب.
６- رفتن به قرارهای عاشقانه یا داشتن فعالیت‌های جنسی.
７- سیگریت کشیدن، استفاده از الوکل و موادمخدر.
افرادی در این میان وضعیت بهتری دارند که بتوانند میان پذیرش در بین هم‌سن‌ها و شخصیت منحصر به فرد خودشان، تعادلی ایجاد کنند.
برخی افراد در دوران نوجوانی بیشتر مستعد پذیرفتن رفتارهای بد از دوستان هم‌سن خود هستند. برای مثال، افرادی که عزت‌نفس پایینی دارند، آن‌هایی که دوستان کم‌تری داشته و آن‌هایی که نیازهای خاصی دارند. این افراد احساس می‌کنند تنها راه پذیرفته شدن در گروه این است که به اطرافیان خود از لحاظ رفتار یا ظاهر شباهت بیشتری پیدا کنند.
خود بودن؛ حفظ تعادل میان فشارهای هم‌سن‌وسالان و خود
نوجوانانی که عزت نفس بیشتری دارند کم‌تر احتمال می‌رود که رفتارهای بد اطرافیان را به خود بگیرند. اگر فرزندتان از کسی که هست راضی باشد و نسبت به انتخاب‌هایش حس خوبی داشته باشد، کم‌تر احتمال دارد از اطرافیان خود تاثیر بگیرد. عزت‌نفس به داشتن روابط سالم کمک می‌کند و روابط سالم نیز موجب افزایش اعتماد به نفس می‌شود.
امکان دارد نگران تاثیر اطرافیان بر فرزندتان باشید، یا نگران باشید که او ارزش‌های خودش و شما را زیر پا بگذارد تا در میان دوستانش پذیرفته شود. امکان دارد نگران این باشید که فرزندتان مجبور شود تن به کارهایی دهد که خلاف خواسته‌های خودش است و تحت فشار آن کار را انجام دهد. مانند سیگریت کشیدن. اما اگر فرزندتان مانند دوستانش لباس بپوشد یا به موسیقی‌های طبق میل آن‌ها گوش دهد، لزوماً به این معنی نیست رقتارهای ضد اجتماعی آن‌ها را هم انجام می‌دهد.
امکان دارد فرزندتان برخی از رفتار را در دوران نوجوانی از دوستانش بپذیرد و برخی دیگر را نپذیرد. شما هم بر فرزندتان تاثیر می‌گذارید. این تاثیر در طولانی‌مدت بیشتر هم می‌شود. اگر فرزندتان برای خودش و ارزش‌هایش ارزش قایل شود، بیشتر احتمال دارد که مرز بین رفتارهایی که می‌خواهد از دوستانش بپذیرد و رفتارهای پر خطر را تعیین کند.
در این‌جا به چند راهبردی اشاره شده که چطور می‌توان به کودکان خود برای مقابله با تاثیرات هم‌سن‌وسالان کمک کنیم:
１- راه‌های ارتباطی میان خود و فرزندتان را باز بگذارید. می‌توانید با حفظ ارتباط میان خود و فرزندتان این کار را انجام دهید. در نتیجه اگر فرزندتان در دوران نوجوانی در چنین موقعیتی قرار گرفت که داشت به کاری برخلاف خواسته‌اش مجبور می‌شد، راحت‌تر با شما در باره‌اش صحبت می‌کند.
２- به کودک‌تان راه‌هایی پیشنهاد دهید که بتواند با آن‌ها نه بگوید. فرزندتان باید راه‌هایی را بیاموزد که بتواند با کمک آن‌ها مخالفت خود را اعلام کند. برای مثال، امکان دارد دوستانش از او بخواهند که سیگریت بکشد. به جای این‌که فرزندتان تنها بگوید نه تشکر، می‌تواند بگوید نه، این کار برای صحت من ضرر دارد یا نه، از بویی که بعدش می‌گیرم خوشم نمی‌آید.
３- به نوجوان‌تان راه خروجی بدهید. اگر فرزندتان در موقعیت نامناسبی قرار گرفت، بهتر است بداند که می‌تواند سریعاً با یک پیام یا زنگ به شما پناه ببرد بدون این‌که از واکنش بعدی شما بترسد. اگر فرزندتان از تماس گرفتن با شما خجالت می‌کشد، می‌توانید یک کُد بین هم بگذارید. برای مثال او می‌تواند بگوید که می‌خواهد سری به مادر بزرگ مریضش بزند اما شما می‌دانید که او به کمک نیاز دارد.
４- او را به داشتن ارتباطات زیاد تشویق کنید. اگر فرزندتان بتواند از منابع مختلف مانند ورزش، فعالیت‌های خانوادگی یا مهمانی‌ها دوستان جدیدی پیدا کند، افراد بیشتری را دارد که در صورت خراب شدن یک دوستی، با آن‌ها ارتباط برقرار کند.
５- عزت نفس فرزندتان را بالا ببرید. سعی کنید حالتی را ایجاد کنید که نوجوان در دوران نوجوانی انتخاب‌های خودش را بکند و با اعتماد به نفس بالا در برابر فشار اطرافیانش ایستادگی کند.
می‌توانید با تشویق فرزندتان به دعوت کردن دوستانش به خانه و گذارندن شب آن‌ها را بشناسید. هم‌چنین با این کار می‌توانید از تاثیر خوب یا بد آن‌ها بر روی فرزندتان آگاه شوید. اگر با فرزندتان ارتباط خوبی برقرار کنید، بیشتر احتمال دارد که هنگامی که احساس ناراحتی می‌کند یا از سمت دوستانش فشاری احساس می‌کند، با شما درمیان بگذارد.

بیشتر بخوانید: تاثیر هم‌سن‌وسالان بر کودکان تقریباً همیشه منفی است

اگر نگران تاثیر بد دوستان فرزندتان بررویش هستید، با انتقاد از آن‌ها باعث می‌شوید که فرزندتان بدون این‌که شما بفهمید به دیدن آن دوستان برود. اگر فرزندتان احساس کند که شما دوستانش را تایید نمی‌کنید، امکان دارد حتی برای دیدن آن‌ها مشتاق‌تر بشود. پس بهتر است به جای این‌که از افرادی که خوش‌تان نمی‌آید با فرزندتان صحبت کنید، رفتارهایی را که نمی‌پسندید، با او در میان بگذارید. از نتیجه‌ی رفتارهای بد برایش تعریف کنید و حکمی درباره‌ی دوستانش صادر نکنید.
بهتر است سعی کنید با فرزندتان به یک هم‌فکری برسید. برای مثال، به او اجازه دهید تا موهایش را مانند دوستانش کوتاه کند یا لباس‌هایی شبیه به آن‌ها بپوشد تا بیشتر به هم‌سن‌هایش احساس نزدیکی کند. حتی اگر علاقه‌ای به موی آبی یا شلوار پاره ندارید هم این کار را انجام دهید. نوجوانان در دوران نوجوانی با داشتن دوستان و عضویت در گروه‌های دوستی، احساس تعلق و ارزش می‌کنند. این حس‌ها باعث شده که اعتماد به نفس بیشتری داشته باشند. هم‌چنین دوستی به نوجوانان مهارت‌های اجتماعی و احساسی مهمی از جمله اهمیت دادن به احساس، افکار و منفعت دیگران می‌آموزد.
چه زمانی باید نگران شد؟
اگر متوجه تغییراتی در حس‌وحال، رفتار، عادات خواب و تغذیه نوجوان‌تان شدید که احساس می‌کردید به خاطر دوستانش است، زمان آن رسیده که با او صحبت کنید. برخی تغییرات حسی در دوران نوجوانی طبیعی است. اما اگر نوجوان شما بیش از دو هفته حالت افسرده‌ای داشت، یا دیگر از کارهایی که قبلاً برایش جذاب بود لذت نمی‌برد، امکان دارد نگران سلامت روان او شوید.
به علایم زیر توجه کنید:
１- حس افسردگی یا نا امیدی
２- خشونت یا رفتارهای ضد اجتماعی که برای فرزندتان طبیعی نیست
３- تغییر ناگهانی در رفتار نوجوان در دوران نوجوانی که اکثرا دلیل خاصی ندارند
４- بی‌خوابی، خواب ماندن یا بیش از حد زود بیدار شدن
５- بی‌اشتها شدن یا غذا خوردن بیش از حد
６- بی‌میلی در رفتن به مکتب
７- رد کردن فعالیت‌هایی که قبلاً از آن‌ها لذت می‌برد
８- اعلام بی‌ارزش بودن زندگی
برخی از کودکان و نوجوانان تصور می‌کنند تنها راه پذیرفته شدن در یک گروه هم‌سن‌وسال، تقلید رفتارها و مُدل‌های اعضای گروه است. باید متوجه بود که تاثیر هم‌سن‌وسالان در اوایل و اوسط نوجوانی بیشتر است. پسران در مقایسه با دختران، در این باره بیشتر آسیب‌پذیرند و در معرض فشارهای هم‌سن‌وسالان قرار می‌گیرند.