کودک‌خبر صدای بلند کودکان
ویکی آرمسترانگ، پژوهشگر روان‌شناسی و هنردرمانی، دانشگاه داندی اسکاتلند
شاید بسیاری از ما برای مشغول نگه‌داشتنِ کودکان در خانه، در فکر فعالیت‌های هنری باشیم. اگر چنین است، دوست دارم کاری مثبت برای کودکانی خودتان انجام دهید. به دلایل متعدد، خلق هنر برای کودکان فعالیتی ارزشمند است ــ مثلاً بهبود مهارت‌های ارتباطی و مهارت‌های حرکتی که به رشد خودانگاره آن‌ها کمک می‌کند. برای همین، تشویقِ این فعالیت‌ها حتی از زمان نوزادی، و گنجاندنِ هنر در کنارِ آموزش خانگی مهم است؛ این فعالیت‌های هنری می‌تواند روندِ تکاملِ بازیِ آن‌ها باشد.
حتی وقتی کودکانی خیلی کوچک همراه با سرپرستان‌شان هنرآفرینی می‌کنند، تجاربِ جدیدی کسب می‌کنند که می‌تواند به تقویت پیوند عاطفی آن‌ها کمک کند. خلاقیت ناشی از تکاملِ میلِ مشارکت و ارتباط در کودکان است. تحقیقِ من با همکاری مرکز هنر معاصر داندی (در اسکاتلند) نشان داد که در هنردرمانی، فرایندِ خلق هنر باعث تشویق رفتارهایی می‌شود که روابطی نیرومند با دیگران ایجاد می‌کند؛ مثلاً ارتباط چشمی، تماس جسمی مطلوب، اهداف مشترک، و پاسخگویی. ممکن است شما هم «توجهِ مشترک» را طی فرایند هنرآفرینی تجربه کرده باشید ــ یعنی وقتی دو نفر با هم یک چیز را تماشا می‌کنند. این به یادگیری مهارت‌های اجتماعی نوزادان کمک می‌کند، مثل زبان، درکِ دیدگاه طرف مقابل، و حس ارتباط با دیگران.
تجربه احساسات تازه و مهارت‌های حرکتی، فواید دیگری هم برای رشد کودک دارد. کودکان به حق انتخاب‌های خودشان و بیانِ آن‌ها به بزرگ‌سالانِ اطراف خود دقت می‌کنند. آن‌ها برای حتی چیزی ساده مثل انتخاب رنگ، به نتیجه فیزیکیِ انتخاب‌های‌شان فکر می‌کنند. خودانگاره و حس عاملیت در آن‌ها، به همین نحو ساخته می‌شود.
فوایدِ یادشده در تمام دوران کودکی به قوت خود باقی‌ست. هنر به کودکان کمک می‌کند به شیوه‌های جدیدی تفکر کنند و ایده‌ها را کاوش کنند، و آن‌طور که جان ماتیوز کارشناس آموزش می‌گوید، حتی خط‌خطی‌کردنْ فرایندِ کنکاش است، نه فقط رسمِ علائم تصادفی. وقتی به‌طور مشترک همراه با فرزندان‌تان هنر خلق می‌کنید، آن‌ها فواید ارتباطیِ بیشتری نصیب می‌برند، چون در واقع آن‌ها به این شیوه، عواطف و ایده‌های خود را به با فرد دیگری سهیم می‌شوند. هنر یعنی ارتباط بدون نیاز به کلام، و امکانِ ابراز وجودِ صادقانه‌تر نسبت به حالت کلامی را به آن‌ها می‌دهد.
توصیه من این است که هر وقت امکانش باشد، با فرزندان‌تان به فعالیت هنری مشغول شوید. ولی از کجا باید شروع کرد؟ بهترین فعالیت‌های خلاقه، آن‌هایی هستند که کودکان را به بازی و کاوش بدون نتایجِ معین دعوت می‌کنند. نقش شما این است که شرایط صحیحی را برای کودکان فراهم کنید تا آن‌ها وارد کار شوند و بعد آن‌ها را دنبال کنید. نحوه‌ی دعوت می‌تواند ساده باشد، مثلاً چیزِ جالبی را پیشنهاد بدهید و از آن‌ها بخواهید احساس و نظرشان را درباره‌ی آن بگویند. حتی اگر فرزندتان نوزاد است، می‌توانید چند قطره رنگ را روی یک ورق کاغذِ بزرگ بریزید و آن را روی کف اتاق بگذارید تا نوزاد با شکمِ خود آن را لمس و کاوش کند. می‌توانید از رنگ‌های خوراکیِ خانگی استفاده کنید. مدتی کوتاه کافی‌ست و آماده‌ی یک حمام گرم و نرم باشید!
با استفاده از مواد و لوازم ساده، می‌توان کودکانی از همه‌ی گروه‌های سنی را به خلاقیت دعوت کرد؛ در این‌جا به چند مورد از آن‌ها اشاره می‌کنیم تا از آن‌ها الهام بگیرید. مثلاً بازی‌های چاپی (پرینت) را در نظر بگیرید؛ در بازی‌های چاپی، تصویری از سطحی به سطحی دیگر منتقل می‌شود. کودکانی کوچک‌تر می‌توانند مثلاً پشتِ یک فطنوس غذا را رنگی کنند (با قوه تخیل خود) و بعد کاغذی را روی آن فشار دهند و تصویری جدید خلق کنند. برای ساخت تصاویرِ حلقوی دقیق‌تر می‌توانید از قالب حلبیِ کاپ‌کیک استفاده کنید.
کودکانی بزرگ‌تر می‌توانند با ابزارهایی مثل گوش‌پاک‌کن یا پنسل ضخیم (که تیز نباشد) و کمی رنگْ روی فطنوس نقاشی کنند و تصویر آن را با اندکی فشار روی یک برگه‌ی کاغذ منتقل کنند. آن‌ها هم‌چنین می‌توانند اشکالِ کاغذی یا برگ‌های گیاه را همچون شابلون برای نقاشی با رنگ استفاده کنند. رنگ‌آمیزی با لوازم خانه، بازیِ ساده‌ای‌ست که حتی کودکانی خیلی کم‌سن می‌توانند با اشیاء ساده‌ی موجود در خانه و کمی رنگ آن را تجربه کنند. هر چیزی را می‌توان در رنگ زد ــ اسفنج، لوله مقوایی، لوازم آشپزخانه، کفگیر، اسباب‌بازی حیوانات، ماشین اسباب‌بازی و غیره ــ و همچون قلموی نقاشی به کار برد.
اگر کثیف‌کاری دوست ندارید، می‌توانید مثلاً سایه‌بازی کنید. لامپی را نزدیکِ یک ورق یا دیوار روشن کنید و از کودکان بخواهید با دستان خود یا نگه‌داشتن اشیاء بین آن‌ها، به سایه‌های خلق‌شده توجه کنند. کودکانی بزرگ‌تر می‌توانند چیزهایی مثل مقوا را در قالب اشکال یا حیواناتی برش دهند و آن‌ها را به قاشق و چنگال بچسبانند و یک بازی انیمیشن خلق کنند.
به خاطر داشته باشید که هدف از این نوع فعالیت، خلقِ آثارِ بی‌نقص نیست ــ کمال‌گرا نباشید؛ بلکه هدف این است که کودکان از کلِ این فرایند لذت ببرند و تجربهٔ خود را با بقیه سهیم شوند. در نهایت مهم این است که همگی اوقات خوشی داشته باشند.
منبع: نبشت
