کودک‌خبر صدای بلند کودکان
پدر و مادر‌ها نباید فرزندشان را در موقعیت دروغگویی قرار دهند. والدین گاهی حقیقت رفتار را می‌دانند اما برای این‌که کودک را شرمنده یا تحقیر کنند ناخواسته از او سوال‌هایی می‌پرسند که کودک مجبور می‌شود برای دفاع از خود، دروغ بگوید و آنها هم عصبانی‌تر می‌شوند. در نتیجه این دور باطل تکرار می‌شود. بنابراین کودک‌تان را در چنین موقعیت‌هایی قرار ندهید.
روان‌شناسان هفت نوع دروغ کودکان را نام برده‌اند که قرار ذیل اند:
اول: دروغ بازی: دروغی که با آن کودک حوادث تخیلی را به دیگران می‌باوراند. مثلا کودک ۴ ساله‌ای تحت تاثیر تماشای یک فیلم، شروع به تعریف یک داستان دروغی می‌کند و تنها هدف او سرگرم شدن است.
دوم: دروغ مبهم: این نوع دروغ از ناتوانی کودک در گزارش دقیق جزییات یا مطالعه کردن یک مساله بنا به پیشنهاد و تشویق فرد دیگر ناشی می‌شود. مثلاً یک کودک ۴ ساله از اتفاقی که دیشب در اتاقش افتاده است و باعث ترس او شده، صحبت می‌کند اما برخی از گزارش‌هایش با دروغ همراه است.
سوم: دروغ پوچ: در این حالت کودک دروغ را برای جلب توجه دیگران به کار می‌برد. مثلاً وقتی کودک ۸ ساله متوجه بازی مادر و برادرش می‌شود، شروع به تعریف کردن یک حادثه دروغی در مکتب‌اش می‌کند تا توجه مادرش را به خود جلب کند.
چهارم: دروغ انتقام جویانه: این نوع دروغ از ناراحتی کودک ناشی می‌شود. مثلاً کودکی برای انتقام از برادرش که او را لت‌وکوب کرده است، وقتی پدر به منزل برمی گردد، ماجرایی را همراه با دروغ علیه برادر به پدر می‌گوید.
پنجم: دروغ محدود: کودک به‌خاطر ترس از محدود شدن شدید، قوانین سخت‌گیرانه والدین یا تنبیه بدنی، دروغ می‌گوید. مثلاً کودک ۵ ساله از ترس تنبیه بدنی مادر، شکستن ظرف را به گردن فرد دیگری می‌اندازد.
ششم: دروغ خودخواهانه: دروغی حساب شده است که برای فریب دادن دیگران استفاده می‌شود تا کودک آنچه را می‌خواهد به دست آورد. مثلاً کودک ۹ ساله‌ای در بازار به مادرش می‌گوید که دوستش برای تحفه تولد، یک بازیچه بزرگ گرفته و او ناراحت شده است. کودک از این طریق سعی می‌کند مادر را برای خرید آن بازیچه ترغیب کند.
هفتم: دروغ وفادارانه: کودک از این دروغ به منظور حفظ و مراقبت از فردی که دوستش دارد، استفاده می‌کند. به طور مثال، شکسته شدن ظرف به وسیله خواهرش را به گردن می‌گیرد تا برای خواهرش مشکلی پیش نیاید.
هفت راه جلوگیری از دروغگویی
همه این‌ها را گفتیم تا به این نکته برسیم که دروغگویی در سنین مختلف تعابیر متفاوتی دارد و برای کودک قبل از سنین مکتب، به کار بردن لفظ «دروغگو» جایز نیست. با این مقدمه، می‌رسیم به یک راهکار عملی هفت مرحله‌ای که شما را یاری می‌کند تا فرزندان راستگو تربیت کنید.
اول: مفهوم حقیقت را آموزش دهید. از همان کودکی یعنی ۲ تا ۵ سالگی، هنگام با بازی کردن با کودک، تماشای تلویزیون یا هنگام کتاب خواندن تفاوت میان حقیقی و غیرحقیقی بودن را به کودک بیاموزید. این فرصت‌ها می‌توانند مقدمه‌ی برای شروع بحث‌هایی در درک مفهوم حقیقت باشند. آیا اگر یک سگ زیر غلتک آسفالت برود، مثل کاغذ پهن می‌شود و بعد به حالت اول برمی‌گردد و می‌دود؟ یا این‌که پدر گفت چه تو شیرینی، می‌خورمت! این یک شوخی بود و نمی‌خواهد تو را بخورد.
دوم: معلم خوبی باشید. کودکان از همان کودکی مانند دوربین فیلمبرداری هرچه از شما می‌بینند و می‌شنوند، ضبط و تقلید می‌کنند. پس الگوی راستگویی باشید. وقتی برای ندادن کرایه موتر سن کودک را به متصدی کم‌تر می‌گویید، او موضوع را می‌فهمد و شاید با تعجب بگوید: «من که سه سالم نیست، پدر یا مادر! چهار ساله هستم» پس با گفتن دروغ‌های کوچک و بزرگ از همان کودکی دروغگویی را به او نیاموزید.
سوم: لاف زدن و پز دان را دروغ گفتن ندانید. به فرزندتان کمک کنید تفاوت رویا و واقعیت را دریابد و بدون این‌که او را دروغگو بخوانید. سعی کنید روی لاف زدن او اسم بگذارید. مثلاً وقتی فرزندتان در مورد موتر کنترولی پرنده‌اش با دوستانش حرف می‌زند و آن را توصیف می‌کند، می‌توانید به او پیشنهاد دهید که به دوستانش بگوید شوخی کرده و واقعیت را توضیح دهد. یادتان باشد همه بچه‌ها گاهی «چاخان» می‌کنند ولی نگذارید لاف زدن آنها با این توجهات زیاد و رفتارهای غلط به یک مشکل تبدیل شود.
چهارم: باعث دروغگویی نشوید. گاهی والدین پس از مشاهده اعمال ناشایست کودک، برخورد تندی دارند و طوری از او توضیح می‌خواهند که مجبور به دروغگویی می‌شود اما هیچ وقت سوال نکنید؛ به جای این‌که بپرسید تو شیشه مربا را شکستی و به دلیل فریادی که می‌زنید، ترس ایجاد کنید، بگویید: «واقعاً عصبانی شدم چون رفتی روی کمد و شیشه مربا رو شکستی!»
براساس نظر پیاژه، کودکان تا چهار سالگی رفتاری را که به خشنودی والدین‌شان بی‌انجامد، به این معنا که «هر چیز مادر و پدر را خوش‌حال کند، خوب است و هرچه آنها را عصبانی کند، بد است.»
پنجم: جریمه دروغگویی با جریمه کار نادرست متفاوت است. به کودک توضیح دهید اگر راست بگوید، کم‌تر عصبانی می‌شوید چون دروغگویی جریمه‌اش را دو برابر می‌کند و واقعاً به حرف‌تان پایبند باشید. اگر نوجوان شما به جای رفتن به منزل دوستش، از جای دیگری سر در آورده و می‌خواهید او را تا دو روز از بیرون رفتن از خانه محروم کنید، توضیح دهید اول به دلیل رفتارت، دو روز محرومی و بعد به دلیل دروغگویی دو روز دیگر هم جریمه می‌شود. با این کار خواهد فهمید با راستگویی، جریمه‌اش نصف زمانی می‌شود که دروغ بگوید. از اجرای مجازات دروغگویی کوتاه نیایید.
ششم: راستگویی‌اش را تحسین و تقویت کنید. متناسب با سن کودک، صداقت او را تحسین کنید. فرض کنید کودک ۳، ۴ ساله‌ی ساله شما شیشه مربا را شکسته، مکث کوتاهی می‌کند و به جای این‌که بگوید «من نکردم» می‌گوید: «ببخشید». در این صورت فوراً بگویید از راستگویی‌ات خوشحالم و بعد از تحسین رفتار او، جریمه شکستن شیشه مربا را تعیین کنید. اگر فرزند شما به خانه می‌آید و در مورد این‌که کجا بوده راست می‌گوید، به او اطمینان دهید به عنوان پاداش این راستگویی، از این پس اجازه می‌دهید همراه دوستانش بیشتر بیرون برود. به او آرامش بدهید تا از ترس مجبور به دروغگویی نشود. اگر قبل از این‌که بفهمید، در مورد کاری که کرده به شما گفت، او را کم‌تر از حالت معمول تنبیه کنید. در مورد این اتفاق مراقب باشید تا کودکان برای فریب‌تان از این روش استفاده نکنند، به خصوص در صورتی که سابقه دروغگویی دارند.
هفتم: کمک گرفتن از متخصص و مشاور. بچه‌های بزرگ‌تر از ده سالی که مدام دروغ می‌گویند باید از نظر مشکلات عاطفی و روانی بررسی شوند. برخی از آنها می‌دانند رویا بافی می‌کنند اما اصلاً از این موضوع ناراحت نیستند. این گروه هم به پیگیری نیاز دارند.
